Vaak zijn kinderen met een voorsprong tevens hoogsensitief. Zij hebben een sterk ontwikkelde gevoelskant en een sterke cognitie. Zij nemen veel meer waar uit hun omgeving. Kinderen kunnen worden overspoeld door prikkels en emoties waardoor het hen even teveel wordt. Ze zoeken uitdaging, ze willen de wereld en andere mensen leren kennen, ze hebben honger. Als dit niet wordt herkend en of erkend en niet sensitief op wordt gereageerd, kunnen deze kinderen zich anders gaan gedragen (opstandig en of gefrustreerd raken). De emoties kunnen zowel naar binnen keren als naar buiten. Een kind kan dus ook heel stil worden. 

Kinderen met een niet erkende voorsprong kunnen zich als peuter aanpassen. Binnen het onderwijs gebeurd dit soms al in de eerste week van groep 1. Razendsnel trekken zij conclusies over hoe het hoort. Door het anders voelen zullen zij zich aanpassen aan de rest van de groep, omdat ze daar niet buiten willen vallen of zien hun omgeving als voorbeeld van alles zoals het hoort te zijn. Er is op dat moment weinig ruimte meer voor eigenheid wat juist zo belangrijk is voor elk kind. Het aller belangrijkste is dat een kind zich veilig, prettig en vertrouwd voelt, dit vormt de basis voor iedere ontwikkeling.

Ik bied een uitdagende leeromgeving waarin zelf ontdekken centraal staat. Respect voor autonomie een open benadering en ruimte voor ontwikkeling is hierin het sleutelwoord. Kinderen zijn vrij in het ondernemen van activiteiten die zij zelf uitkiezen, als puzzels, spellen, groot assortiment aan (voor) lees boekjes, teken materiaal etc. Ook worden er werkjes aangeboden die passen bij de ontwikkeling van het kind. Alle materialen liggen op oog en rijk hoogte, zodat de kinderen het zelf kunnen pakken. Ik werk met uiteenlopende materialen die de zintuiglijke en creatieve ontwikkeling stimuleren. Het grote voordeel van het werken in een zeer kleine setting, is dat ik elk kind de individuele aandacht kan geven die hij of zij nodig heeft en inspeel op de behoefte van het kind. Zo kan het zich altijd verder ontwikkelen. 

Aan de hand van Pientere Peuters, een signaleringsinstrument van 0 tot 4 jaar wordt middels verschillende activiteiten bijgehouden hoe ver uw kind is in zijn of haar ontwikkeling. De bevindingen van de observaties worden aan de ouders gerapporteerd. Elk half jaar vind er een (advies) gesprek plaats over zijn of haar ontwikkeling. Zodra een kind naar de basisschool gaat, zal alle informatie worden meegegeven. De leerkracht zal op die manier goed geïnformeerd starten met uw kind. 

Enkele voorbeelden van activiteiten bij de observaties zijn; tellen, welke naam bij welk symbool hoort en aantallen koppelen aan cijfers. Het herkennen van kleuren, kleuren mengen etc. Bouwwerkjes maken, samen bouwen en zelf bouwen. Vormen herkennen, verhalen lezen en vragen over stellen, logisch denken, in volgorde leggen. Met betrekking tot concentratie kijk ik naar hoelang de spanningsboog is van een kind, naar opmerkzaamheid en verwerking van informatie. Tot slot neem ik taalvaardigheid, het denkvermogen en verbanden leggen tussen oorzaak en gevolg mee in mijn observaties.

Eén op de vijf kinderen is hoogsensitief. Hoogsensitief is niet iets nieuws of een ziekte. Het is gewoon een menselijke eigenschap en heeft te maken met een zeer gevoelig zenuwstelsel en trillingen. Hoogsensitiviteit kan voorkomen op de 5 zintuigen en op het 6de zintuig de intuïtie. Iedereen kent het wel, dat onderbuik gevoel. 

Een hoogsensitief kind is vaak eerder moe, kan niet zo goed tegen bepaalde situaties (zoals drukte en schoolreisjes) is misschien eerder ziek, eerder boos, onbegrijpelijk in zijn uitbarstingen of onbegrijpelijk in zichzelf gekeerd en kan niet altijd goed tegen school. De gevoelens zijn intens, zowel blijdschap als verdriet. Wanneer een kind overprikkeld is, is zijn systeem overbelast. De gevoelens kunnen tot uitbarsting komen, naar binnen keren of vluchten in een droomwereld. Wanneer iets niet eerlijk is, kan het letterlijk pijn doen, evenals hun verdriet is vaak groot. Ook lawaai kan letterlijk pijn doen en kinderen kunnen slecht slapen doordat ze overprikkeld zijn of er kunnen veel vragen door hun hoofd dwalen. Hooggevoelige kinderen hebben vaak ook een groot verantwoordelijkheidsgevoel, zij voelen vaak dat ze de dingen beter kunnen dragen als een ander.

Het is belangrijk om als ouder/verzorger en professional te kijken waarom bepaalde uitingen ontstaan en wat je eraan kunt doen. Zo ontstaat er ruimte voor het mooie van hoogsensitiviteit. In de eerste plaats begint alles vanuit (h)erkenning. Als een kind wordt begrepen om wat hij voelt en waarom hij die gevoelens heeft, dan ontstaat ook die ruimte om een kind op de juiste manier te begeleiden. Want ook zeker zijn er hele mooie kanten aan hoogsensitiviteit.

Een kind kan intens genieten van de natuur, dieren, bomen, bloemen en bepaalde materialen die de zintuigen prikkelen, ze kunnen hier intens blij van worden en het zorgt voor ontspanning. Ze hebben veelal een groot rechtvaardigheidsgevoel, alles is gebaseerd op eerlijkheid. Ze zijn vaak creatief in handelen en denkvermogen, ze zijn eerlijk, gevoelig, emotioneel, dromerig en fantasierijk. Pas als het kind ruimte krijgt en het serieus wordt genomen om wat hij voelt, kan het zijn mooie capaciteiten ontwikkelen en wanneer we het (h)erkennen, kunnen wij ernaar handelen en kan het kind deze mooie eigenschappen als kwaliteit gaan gebruiken. Daarom is het van belang dat ook docenten op school worden geïnformeerd over de gevoeligheid van het kind. Belangrijk is dat een kind ook zelf leert om aan te geven wat hij nodig heeft. Doormiddel van oefeningen aan te leren kan het kind zichzelf krachtig en bewust maken.

Graag licht ik nog een klein stukje toe over kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong (hoogbegaafde kinderen).

Helaas is er nog steeds te weinig oog voor het signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong op het consultatie bureau. Kinderen lopen hierdoor onnodig tegen allerlei problemen op. Met soms tot gevolg dat deze kinderen op latere leeftijd een verkeerde diagnose krijgen. Bij kinderen met een voorsprong verloopt de ontwikkeling niet alleen veel sneller en in grote sprongen maar ook anders dan gemiddeld. Kinderen verschillen van elkaar en ook hier de (hoog)sensitieve en (hoog)begaafde kinderen in meegenomen. Voor kinderen met een voorsprong geldt dit nog in sterkere mate omdat zij een aantal specifieke kenmerken bezitten. Tessa Kieboom benoemd dit als zijnskenmerken. Zeer sterke karaktereigenschappen die al op jonge leeftijd voorkomen. Het gaat hierbij om perfectionisme, kritische instelling, hoog sensitiviteit en een sterk rechtvaardigheidsgevoel. 

Bij perfectionisme leggen kinderen de lat heel hoog voor zichzelf (en ook vaak bij anderen). Vaak observeren deze kinderen eerst andere voordat zij zelf iets laten zien. Ze laten dan iets zien, als ze er zelf zeker van zijn dat ze het kunnen. Meestal doen ze het dan ineens ook in 1 keer goed. Sommige kinderen slaan een hele fase over, bijvoorbeeld het kruipen of de brabbelfase en praten in 1 keer. De kritische instelling, de waarom fase is bij alle kinderen gebruikelijk, maar bij kinderen die al heel vroeg kunnen beredeneren zullen al heel snel ingaan tegen de ideeën en plannen van de ouders. Veelal hebben deze kinderen een zeer sterke behoefte aan autonomie. Het kind zal dus niet zomaar meedoen met en groepsactiviteit. Deze kritische instelling is voor mij heel herkenbaar in mijn ervaring met kinderen. Zij laten zich niet zomaar iets vertellen en hebben behoefte aan uitleg waarom de dingen zo gaan zoals ze gaan. Ze nemen niet zomaar iets aan omdat jij het zegt. 

Bij kinderen met temparement is dit zeker van belang. Hoogsensitiviteit is al zichtbaar in de baby leeftijd. Baby’s kunnen al overgevoelig reageren op prikkels doordat zij veel meer waarnemen. Zij hebben een zeer alerte blik en kunnen als baby weinig slaap nodig hebben. Deze gevoeligheid kan zich uiten in allerlei verschillende kenmerken. De meeste kinderen zijn introvert, maar er zijn ook extraverte hoogsensitieve kinderen, 30 procent van de kinderen zijn extravert hoogsensitief. Dit gedrag uit zich dan op een geheel andere wijze. Rechtvaardigheidsgevoel is de vierde eigenschap. Alles moet eerlijk zijn, je herkent het misschien wel. Als iets niet eerlijk gaat, niet gelijk is of de ander houdt zich niet aan zijn afspraak, kan dit resulteren in een temperamentvolle boze bui met tranen. Ook dit is al op zeer jonge leeftijd op te merken. In de schoolperiode kan dit zich uiten in het niet begrijpen van hun leeftijdsgenootjes. 

Andere kinderen begrijpen vaak nog niet de regel, afspraak is afspraak. Als de afspraak niet wordt nageleefd kan het kind heel erg teleurgesteld zijn en kan al snel een bron van onbegrip zijn. Dit is nog iets wat in het onderwijs nog steeds niet wordt begrepen en gezien. Kinderen worden dan bestempeld als het piepende kuiken en sociaal- emotioneel zijn zij volgens de juf achter in hun ontwikkeling en worden er van allerlei trainingen uit de kast gehaald om kind te ondersteunen. Omdat dit gepaard gaat met het grote rechtvaardigheidsgevoel van deze kinderen, wordt dit gedrag nog te weinig begrepen. Sociaal zijn deze kinderen vaak al veel verder, maar kunnen dit emotioneel nog niet of moeilijk onder woorden brengen. Het aanpassingsvermogen is een ander gedragskenmerk waar deze kinderen moeite mee ervaren. 

Van kinderen wordt verwacht dat zij contact hebben met andere kinderen van dezelfde leeftijd. Dit kan voor veel kinderen een bron van onbegrip vormen en een stagnerende ontwikkeling vormen. Het snelle kind gaat proberen zich zo goed mogelijk aan te passen, waardoor interesses en ideeën op de achtergrond kunnen raken, totdat hij ze zelfs zelf niet meer kent. Het kind kan ook het aanpassen opgeven waardoor het liever alleen gaat spelen of met oudere kinderen. Ook dit is herkenbaar in het onderwijs, waar kinderen met soms wel 30 kinderen in een klas zitten. Helaas wordt ook dit niet altijd opgemerkt als voorsprong en krijgen sommige kinderen een hele verkeerde diagnose (misdiagnose ADHD of Autisme). 

Kinderen die niet tijdig gesignaleerd worden als een kind met een ontwikkelingsvoorsprong kunnen dus tegen problemen aanlopen. Zij ontwikkelen sneller faalangst in verhouding tot andere kinderen. Zij beredeneren het anders zijn dat het aan hen ligt. Als het kind sterk geremd wordt in zijn ontwikkeling bestaat het risico op onderpresteren, verveling, verlies van motivatie, onbegrip en eenzaamheid. Diverse lichamelijke klachten kunnen hieruit voortkomen. 

Een kind wordt hoogbegaafd geboren, dit geldt ook voor alle hoogsensitieve kinderen. Je bent het, of je bent het niet. Hoogbegaafd kun je dus niet zomaar worden. Dit geldt ook voor hoogsensitief. We zijn allemaal in meerdere mate of mindere mate sensitief. Bij hoogsensitieviteit staat de diepgaande verwerking centraal. Het zenuwstelsel is gevoeliger waardoor prikkels intenser worden waargenomen en dieper worden verwerkt. HSPers hebben 5 zintuigen en een 6de zintuig. Klinisch psycholoog "Elke van Hoof" beschrijft het verschil tussen hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit in haar boek “hoogsensitief”. 

Hooggevoeligheid en Hoogsensitief zijn twee verschillende kenmerken. Beiden worden vaak door elkaar gehaald. Hoogsensitief gaat over het aantal prikkels dat binnenkomt in de hersenen. Hooggevoeligheid is een emotionele reactie en kan voortkomen door het ervaren van een trauma op jongere leeftijd. Zo beschrijft zij het in haar boek. 

 

Expertgroep ontwikkelingsvoorsprong heeft ook een instrument ontwikkeld voor het consultatie bureau. Dit heet “Kleine Kinderen Grote Sprongen”. Als ouder(s) verzorger(s) kunt u informeren of betreffend consultatie bureau werkt met dit signaleringsinstrument.